چه زمانی ریکاوری هارد ممکن نیست؟ باید ها و نباید های ریکاوری هارد
با این که اغلب اوقات ریکاوری اطلاعات هارد در مراکز معتبر به‌راحتی انجام می‌شود، اما گاهی بنا بر برخی شرایط، ریکاوری هارد غیرممکن خواهد شد.
در چنین شرایطی، عوامل مختلفی از جمله شدت خرابی فیزیکی و یا مداخله‌های اشتباه کاربر می‌توانند شانس بازگردانی داده‌ها را به صفر برسانند. شناخت این موقعیت‌ها و مراجعه به مرکز ریکاوری معتبر و متبحر، نه تنها به انتخاب بهترین مسیر برای مواجهه با خرابی هارد کمک می‌کند، بلکه از تصمیماتی جلوگیری می‌کند که ممکن است وضعیت را بدتر کنند. در ادامه به مهم‌ترین مواردی می‌پردازیم که در صورت رخداد خدمات ریکاوری هارد امکان‌پذیر نیست و همچنین بایدها و نبایدهایی را بررسی می‌کنیم که رعایتشان نقش کلیدی در حفظ و بازیابی اطلاعات دارد.
چه زمانی بازیابی و ریکاوری هارد ممکن نیست؟
در برخی شرایط، حتی اگر به متبحرترین مرکز ریکاوری اطلاعات مراجعه کنید، باز هم امکان برگرداندن اطلاعات هارد وجود ندارد.
اطلاع از این شرایط، به شما کمک می‌کند تا حواستان به امنیت اطلاعاتتان باشد:
۱- آسیب فیزیکی شدید در هارددیسک یا SSD
در بسیاری از مواقع، ریکاوری نشدن هارد با میزان آسیب فیزیکی وارد شده به دستگاه، رابطه مستقیم دارد. هارددیسک‌ها به دلیل داشتن قطعات مکانیکی ظریف و آسیب‌پذیرمانند هد خواندن/نوشتن و پلاترهای مغناطیسی، بیش از هر نوع حافظه دیگری در برابر شوک فیزیکی، سقوط و نوسانات ناگهانی حرارتی آسیب‌پذیرند.
برای درک عمق ماجرا، جالب است بدانید در آسیب‌هایی مانند خرابی هد، خراشیدگی پلاتر یا قفل‌شدن موتور چرخان هارد، اطلاعات همچنان روی دیسک موجود هستند، اما مسیر دسترسی به آن‌ها را تقریباً به‌طور کامل مسدود می‌شود.
البته همه چیز به همین سادگی که گفتیم، نیست. در چنین شرایطی، فقط آزمایشگاه‌های پیشرفته با تجهیزات کلین‌روم می‌توانند احتمال ریکاوری HDD را بررسی کنند و حتی با بهترین ابزارها نیز موفقیت تضمینی نخواهد بود.
گرچه در SSDها خبری از قطعات متحرک نیست، اما خرابی در بخش‌های حساس الکترونیکی مانند کنترلر یا سلول‌های حافظه فلش می‌تواند ساختار داده‌ها را به‌گونه‌ای مختل کند که عملاً هیچ اثری از فایل‌های قبلی باقی نماند. به‌ویژه در مواردی مانند نوسانات شدید برق یا آسیب دیدن برد اصلی SSD، شانس ریکاوری ssd به حداقل می‌رسد.
2- خرابی چیپ حافظه در SSD
در ساختار SSDها، چیپ‌های NAND حکم ستون اصلی در ذخیره‌سازی اطلاعات را برعهده دارند. اگر یکی از این چیپ‌ها دچار نقص الکترونیکی شود، بخشی از اطلاعات یا حتی کل اطلاعات برای همیشه از بین می‌روند.
به خاطر داشته باشید این نوع خرابی معمولاً به صورت چراغ خاموش و بدون علائم ظاهری رخ می‌دهد و به دلیل تولید نامرغوب چیپ، فرسودگی سلول‌ها در اثر نوشتن (رایتینگ) سنگین، نوسانات برق یا نقص کنترلر است.
ریکاوری ssd با این شرایط، حتی برای متخصصان نیز یکی از چالش‌برانگیزترین فرایندهای فنی است، زیرا دسترسی مستقیم به سلول‌های معیوب تقریباً ممکن نیست. در برخی نمونه‌ها، تنها با استخراج چیپ‌ها و بازیابی سطح پایین می‌توان بخشی از داده‌ها را بازگرداند؛ روشی پیچیده که همیشه موفقیت‌آمیز نیست.
برای پیشگیری توصیه می‌کنیم از SSDهای باکیفیت و معتبر استفاده کنید و پشتیبان‌گیری منظم، بهره‌گیری از منبع تغذیه پایدار یا UPS، و اجتناب از استفاده طولانی‌مدت در شرایط دمایی نامناسب را جدی بگیرید.
۳- ثبت اطلاعات جدید روی اطلاعات حذف‌شده
اگر ناخواسته و تصادفی اطلاعات هارد را فرمت کردید، تا زمانی که اطلاعات جدید روی آن ذخیره نکنید شانس ریکاوری هارد وجود دارد. به بیانی ساده، نوشتن داده جدید، پایان فرصت ریکاوری فایل‌های حذف‌شده است!
زمانی که محل ذخیره‌سازی فایل‌های حذف شده با اطلاعات جدید پر شود، داده‌های قبلی به‌طور کامل از بین می‌روند و بازیابی آن‌ها تقریباً غیرممکن می‌شود. این رویداد در SSDها به‌دلیل مکانیسم TRIM حتی سریع‌تر و قطعی‌تر رخ می‌دهد؛ چرا که سیستم‌عامل به محض حذف فایل، بلوک‌های مربوطه را برای پاکسازی آماده می‌کند.
به بیان دیگر، هرچه فعالیت نوشتن روی حافظه پس از حذف داده بیشتر باشد، امکان بازگشت آن کمتر شده و در بسیاری از موارد به صفر می‌رسد.
راهکار چیست؟ در صورت حذف اشتباهی اطلاعات، فوراً دستگاه را خاموش کرده و از انتقال هرگونه اطلاعات جدید به هارد جلوگیری کنید. جدا کردن هارد یا SSD و مراجعه به یک مرکز تخصصی بازیابی اطلاعات نظیر سازگار ارقام می‌تواند شانس موفقیت را چندین برابر افزایش دهد.
۴- حملات بدافزاری و ویروسی
متاسفانه برخی از بدافزارها به‌طور خاص برای تخریب، رمزگذاری یا تغییر ساختار فایل‌ها طراحی می‌شوند. باج‌افزارها (Ransomware) مشهورترین نمونه‌های این تهدید هستند؛ نرم‌افزارهایی که پس از رمزگذاری کامل اطلاعات، دسترسی به آن‌ها را بدون کلید رمزنگاری غیرممکن می‌کنند.
در چنین مواردی، حتی اگر فایل‌ها حذف نشده باشند، با توجه به اینکه ساختار اصلی داده‌ها دگرگون شده، امکان ریکاوری آن‌ها بدون رمز اصلی تقریباً وجود ندارد. برخی ویروس‌ها نیز فایل‌ها را به شکل غیرقابل‌خواندن تغییر داده یا جایگزین می‌کنند و بازگرداندن نسخه اولیه را غیرممکن می‌سازند.
بنابراین از دانلود فایل‌های ناشناس پرهیز کنید و استفاده از آنتی‌ویروس معتبر، به‌روزرسانی مداوم سیستم‌عامل، و فعال‌سازی فایروال را جدی بگیرید.
۵- حذف ایمن (Secure Erase) یا فرمت امن
در روش حذف ایمن، فایل‌ها فقط حذف نمی‌شوند، بلکه چندین مرتبه با الگوهای مختلف بازنویسی می‌شوند تا کوچک‌ترین اثری از ساختار قبلی باقی نماند.
این شیوه معمولاً در سازمان‌ها، ارگان‌های امنیتی و شرکت‌هایی که با اطلاعات حساس کار می‌کنند استفاده می‌شود. زمانی که داده‌ها به‌صورت ایمن پاک شوند، حتی پیشرفته‌ترین تجهیزات ریکاوری نیز قادر به بازگرداندن آن نخواهند بود. پس بعد از حذف ایمن، هیچ شانسی برای ریکاوری اطلاعات وجود ندارد.
بایدها و نبایدهای ریکاوری هارد
اگر می‌خواهید اطلاعات شما قابل بازیابی بمانند، کارهای زیر را انجام دهید:
- بلافاصله پس از حذف تصادفی فایل‌ها، دستگاه را خاموش کنید. هر ثانیه تأخیر ممکن است داده‌های جدید روی اطلاعات حذف‌شده نوشته شود و شانس بازیابی را کاهش دهد.
- در صورت شنیدن صدای غیرعادی از هارد، فوراً دستگاه را خاموش کنید. ادامه کار با هارد آسیب‌دیده ممکن است پلاترها یا هد را بیشتر خراب کند.
- برای بازیابی اطلاعات به متخصص معتبر مراجعه کنید. استفاده از ابزارهای نامناسب یا باز کردن هارد بدون تجهیزات کلین‌روم می‌تواند آسیب را غیرقابل‌جبران کند.
اگر می‌خواهید اطلاعاتتان غیرقابل‌بازیابی باشند و هرگز ریکاوری نشوند، کارهای زیر را انجام دهید:
این توصیه‌ها برای زمانی است که هدف حذف دائمی و امن داده‌هاست.
- عملیات بازنویسی (Overwrite) چندمرحله‌ای انجام دهید. با نوشتن چندباره داده‌های تصادفی روی حافظه، فایل‌های قبلی کاملاً نابود می‌شوند.
- از قابلیت Secure Erase یا Format امن استفاده کنید. این روش داده‌ها را به‌گونه‌ای پاک می‌کند که حتی تجهیزات تخصصی هم قادر به بازیابی آن نباشند.
- TRIM را در SSD فعال نگه دارید. این ویژگی باعث می‌شود حذف فایل‌ها سریع‌تر و غیرقابل‌بازگشت‌تر انجام شود.
- در صورت فروش یا واگذاری هارد، قبل از آن عملیات نابودی داده انجام دهید. تنها پاک‌کردن معمولی فایل‌ها کافی نیست و اطلاعات همچنان قابل بازیابی خواهند بود.
- برای اطلاعات بسیار حساس، از ابزارهای تخریب فیزیکی استفاده کنید. سوراخ‌کردن پلاتر هارددیسک یا شکستن چیپ NAND بهترین روش برای حذف ۱۰۰٪ امن است.
- برای جلوگیری از بازیابی، از ریست فکتوری به‌تنهایی استفاده نکنید. ریست فکتوری بسیاری از دستگاه‌ها اطلاعات را کاملاً حذف نمی‌کند و همچنان قابل بازیابی خواهد بود.
سخن پایانی
ریکاوری هارد همیشه یک راهکار قطعی و تضمینی نیست. همان‌طور که گفتیم، از خرابی‌های فیزیکی گرفته تا بازنویسی ناخواسته داده‌ها، خرابی چیپ‌های حافظه و حملات مخرب نرم‌افزاری، همگی می‌توانند شانس بازیابی اطلاعات را به حداقل یا حتی صفر برسانند.
در چنین شرایطی، مهم‌ترین نکته داشتن آگاهی و رفتار صحیح در لحظات اولیه است؛ چرا که بسیاری از کاربران دقیقاً در همین زمان‌های حساس با تصمیمات عجولانه، وضعیت هارد را وخیم‌تر کرده و مسیر ریکاوری را غیرممکن می‌کنند.
نظر شما