گام تازه در استفاده از ترکیبات طبیعی برای درمان التهاب روده
بیماری‌های التهابی روده از جمله مشکلات مزمن گوارشی‌اند که درمان قطعی ندارند و بیماران آن، سال‌ها با علائم آزاردهنده‌ای چون دردهای شکمی، اسهال و ضعف مواجه‌اند. پژوهش تازه‌ای راهی نو برای دارورسانی مؤثرتر در این بیماران پیشنهاد می‌کند.
بیماری التهابی روده شامل دو نوع اصلی، کولیت اولسراتیو و کرون است. این بیماری‌ها بر اثر تعامل میان عوامل محیطی، ژنتیکی و پاسخ‌های ایمنی بدن به وجود می‌آیند و می‌توانند بخش‌هایی از دستگاه گوارش از دهان تا مقعد را درگیر کنند. بیماران مبتلا معمولاً با اسهال خونی، دردهای شکمی و کاهش وزن روبه‌رو می‌شوند. تاکنون درمان‌های دارویی متداول مانند آنتی‌بیوتیک‌ها، استروئیدها یا داروهای تعدیل‌کننده سیستم ایمنی توانسته‌اند تا حدودی علائم بیماری را کنترل کنند، اما اثرگذاری آنها محدود است و در بسیاری از موارد بدن بیمار به مرور زمان در برابر این داروها مقاوم می‌شود. از سوی دیگر، عوارض جانبی این داروها نگرانی‌های تازه‌ای را برای بیماران ایجاد کرده است.
به همین دلیل، توجه به روش‌های طبیعی و مکمل برای کاهش التهاب روده، در سال‌های اخیر بیشتر شده است. یکی از ترکیبات طبیعی که در پژوهش‌های مختلف مورد توجه قرار گرفته، «الاژیک‌اسید» است؛ ماده‌ای پلی‌فنولی که در میوه‌هایی چون انار، توت‌فرنگی، زغال‌اخته و گردو وجود دارد. این ترکیب به عنوان آنتی‌اکسیدانی قوی، ضدالتهاب و محافظ کبد و سلول‌ها شناخته می‌شود و نتایج مطالعات حیوانی نشان داده‌اند که می‌تواند اثرات مثبتی در کاهش التهاب کولیت داشته باشد. با این حال، مشکل اصلی آن، جذب بسیار پایین در بدن است و بیشتر در روده به صورت غیرمستقیم آزاد می‌شود. همین مسئله باعث شده پژوهشگران به دنبال روش‌هایی برای رساندن مؤثرتر این ماده به محل التهاب در روده باشند.
در این خصوص، عباس اخگری، دانشیار گروه فارماسیوتیکس دانشکده داروسازی دانشگاه علوم پزشکی مشهد، همراه با چهار پژوهشگر دیگر از همان دانشگاه و با همکاری دانشگاه علوم پزشکی گناباد، مطالعه‌ای را برای طراحی و ارزیابی سامانه‌ای جدید از «پلت‌های دارویی» انجام دادند تا بتوان از طریق آن، الاژیک‌اسید را به شکل کنترل‌شده و هدفمند در روده آزاد کرد. این پژوهش با هدف بهبود جذب این ماده طبیعی و افزایش اثر درمانی آن در مدل‌های مشابه دستگاه گوارش انسان انجام شد.
در این تحقیق، پلت‌های دارویی به روشی تحت عنوان «اکستروژن-اسفرونایزیشن» ساخته شدند. این روش در صنعت داروسازی برای تولید ذرات کروی‌شکل استفاده می‌شود که قابلیت آزادسازی تدریجی دارو را دارند. در مرحله نخست، ترکیب دارویی با مواد نگهدارنده‌ای مانند اویسل، لاکتوز و پلی‌وینیل‌پیرولیدون به صورت خمیری آماده شد و سپس از اکسترودر عبور کرد تا رشته‌هایی پیوسته ایجاد شود. این رشته‌ها در دستگاهی به نام اسفرونایزر به شکل کروی درآمدند و در نهایت پلت‌های یکنواختی به دست آمدند. پژوهشگران برای ارزیابی ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی پلت‌ها از روش‌های متعددی استفاده کردند، از جمله میکروسکوپ الکترونی روبشی، طیف‌سنجی مادون قرمز و گرماسنجی تفاضلی. همچنین، عملکرد آزادسازی دارو در محیط‌های آزمایشگاهی مشابه معده، روده کوچک و کولون بررسی شد تا مشخص شود دارو چگونه در بخش‌های مختلف روده آزاد می‌شود.
نتایج بررسی‌ها که در «مجله دانشگاه علوم پزشکی خراسان شمالی» منتشر شده‌اند نشان دادند که پلت‌های ساخته‌شده شکل کروی و سطحی صاف دارند و اندازه بیشتر آنها بین ۷۱۰ تا ۱۴۰۰ میکرومتر است. این ذرات دارویی توانستند محتوای دارویی خود را به‌آرامی در محیط مشابه روده آزاد کنند، به طوری که آزادسازی دارو در بخش کولون به‌صورت تدریجی و یکنواخت انجام گرفت.
آنالیزهای شیمیایی نیز نشان دادند که هیچ تداخلی بین ماده دارویی و اجزای دیگر فرمولاسیون وجود ندارد و پایداری ساختار پلت‌ها حفظ شده است.
در بخش نتیجه‌گیری، پژوهشگران اعلام کردند فرمولاسیون بهینه پلت، شامل ۶۰ درصد اویسل، ۲۸ درصد لاکتوز و ۲ درصد پلی‌وینیل‌پیرولیدون، بهترین عملکرد را در آزادسازی دارو در محیط مشابه روده کوچک و بزرگ نشان داده است. این ترکیب توانست آزادسازی کنترل‌شده‌ای از الاژیک‌اسید را فراهم کند و به این ترتیب، امکان هدف‌گیری موضعی التهاب در روده را فراهم آورد.
پژوهشگران تأکید کرده‌اند که پلت‌سازی به عنوان یکی از روش‌های پیشرفته در صنعت داروسازی، نقش مهمی در طراحی داروهایی با رهش کنترل‌شده دارد. در این روش، دارو به شکل ذراتی کوچک و کروی تولید می‌شود که در فرآیند روکش‌دهی و بسته‌بندی، پایداری و یکنواختی بالایی دارند.
از مزیت‌های این سیستم، افزایش فراهمی زیستی دارو، کاهش تحریکات گوارشی و جلوگیری از آزادسازی ناگهانی دوز بالا در بدن است. پلت‌ها می‌توانند به طور پیش‌بینی‌پذیری در مسیر گوارشی حرکت کنند و در بخش موردنظر، دارو را آزاد سازند؛ ویژگی‌ای که در درمان بیماری‌های التهابی روده اهمیت فراوان دارد.
به گفته تیم تحقیق، در این پژوهش از روکش‌دهی استفاده نشده است اما نتایج نشان داده پلت‌های تولیدشده از نظر کرویت و صافی سطح در سطح بسیار مطلوبی قرار دارند. این ویژگی‌ها در مراحل بعدی تولید صنعتی اهمیت بالایی دارد، زیرا باعث می‌شود روکش‌دهی دقیق‌تر انجام شود و دارو در نقاط مشخصی از روده آزاد گردد. همچنین، نسبت دقیق مواد به‌کاررفته در فرمولاسیون نقش تعیین‌کننده‌ای در کنترل سرعت آزادسازی دارو داشته است.
نظر شما