نیاز جدی به بهبود خدمات داروخانهای برای سالمندان
در یک مطالعه جدید، محققان به بررسی وضعیت داروخانهها از نظر میزان سازگاری با نیازهای سالمندان پرداخته و تلاش کردهاند تصویری روشن از شرایط فعلی خدمات دارویی برای این گروه رو به رشد جمعیتی ارائه کنند.
پدیده سالمندی اکنون یکی از مهمترین روندهای جمعیتی جهان است. کشورها با افزایش امید به زندگی و بهتر شدن شرایط عمومی سلامت، با سرعت بیشتری وارد مرحله سالمند شدن جمعیت میشوند. طبق گزارشهای سازمان جهانی بهداشت، جمعیت افراد بالای شصت سال تا سال ۲۰۵۰ به حدود دو میلیارد نفر میرسد و این یعنی جوامع با نیازهای تازهای روبهرو خواهند بود. ایران نیز از این روند جدا نیست. طی چهار دهه گذشته نسبت سالمندان در کشور روند افزایشی داشته و طبق پیشبینی سازمان ملل متحد، بیش از یک سوم جمعیت ایران در سال ۲۰۵۰ سالمند خواهد بود. با وجود چنین آیندهای، بسیاری از جوامع هنوز آماده پاسخگویی به نیازهای گوناگون این گروه نیستند. یکی از موضوعات مهم در این زمینه تنظیم فضاها و خدمات شهری به گونهای است که سالمندان بتوانند بدون وابستگی یا با کمترین کمک از آنها استفاده کنند و فعالیت روزانه خود را با آرامش بیشتری انجام دهند.
بر اساس همین نیاز جهانی، مفهوم شهر دوستدار سالمند مطرح شده است. شهری دوستدار سالمند باید مکانهایی در اختیار داشته باشد که بیشترین تناسب را با محدودیتهای حرکتی و جسمی افراد مسن دارد. به این ترتیب خدمات عمومی باید به شکل ساده، قابل دسترس و انعطاف پذیر ارائه شوند. داروخانهها یکی از حیاتیترین فضاهایی هستند که سالمندان روزانه یا هفتگی به آن مراجعه میکنند. مصرف دارو بخش مهمی از درمان است و مراجعه به داروخانه برای سالمندان باید آسان باشد. در برخی کشورها مانند اسپانیا نشان داده شده که داروخانههای بیمار محور میتوانند خدمات موثرتر و انسانیتر برای سالمندان فراهم کنند. اما با وجود اهمیت این حوزه، پژوهشهای اندکی در ایران انجام شده و تنها چند تحقیق محدود درباره داروخانههای دوستدار سالمند در دسترس بوده است. همین خلأ پژوهشی ضرورت انجام بررسیهای تازه را برای برنامه ریزی بهتر و ایجاد محیطهای مناسب برای سالمندان نشان میدهد.
در همین زمینه احمد طهماسبی قرابی دانشجوی دکتری مدیریت خدمات بهداشتی و درمانی در دانشگاه علوم پزشکی ایران به همراه دو پژوهشگر هم دانشگاهی و با همکاری دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز، مطالعهای را درباره ارزیابی داروخانهها با توجه به معیارهای سازگار با سالمندان انجام دادند.
این تحقیق از نوع توصیفی تحلیلی بود و در منطقه گلستان شهر اهواز انجام شد. همه دوازده داروخانه این منطقه به صورت سرشماری وارد مطالعه شدند تا نتیجه نهایی بر پایه کل داروخانههای موجود باشد. دادهها با استفاده از یک چک لیست استاندارد درباره قابلیت تبدیل داروخانهها به داروخانههای دوستدار سالمند گردآوری شد. سپس دادهها با روشهای آماری تحلیل شدند تا مشخص شود کدام بخشها عملکرد بهتری دارند و کدام بخشها نیازمند تقویت هستند.
نتایج این ارزیابیهای علمی که در «مجله علوم پزشکی رازی» وابسته به دانشگاه علوم پزشکی ایران منتشر شدهاند، نشان دادند که نمره کل داروخانهها در مجموع در سطح متوسط قرار میگیرد. داروخانههای دولتی به صورت کامل در این سطح بودند و در بخش خصوصی نیز حدود ۶۲ درصد داروخانهها همین وضعیت را داشتند.
حیطه عاطفی که شامل برخورد محترمانه و توجه انسانی به سالمند است بیشترین نمره را کسب کرد. در مقابل حیطه مراقبتی که شامل ارائه راهنماییهای دقیق درباره دارو و بررسی شرایط ویژه سالمندان است کمترین نمره را داشت. همچنین نمره کل داروخانههای دولتی از خصوصی بالاتر بود اما این تفاوت از نظر آماری معنی دار و قابل توجه نبود.
در جمع بندی پژوهش گفته شد که با توجه به رشد سریع جمعیت سالمندان، آمادگی داروخانهها برای خدمت رسانی به این گروه به زودی به یکی از چالشهای مهم تبدیل میشود. اگر سیاستهای مناسب برای حرکت داروخانهها به سمت استانداردهای سازگار با سالمندان تدوین شود میتوان بخش زیادی از مشکلات این گروه را در دریافت خدمات دارویی کاهش داد. این امر میتواند به کاهش سردرگمی سالمندان، افزایش ایمنی در مصرف دارو و بهبود کیفیت زندگی آنان کمک کند. نتایج همچنین نشان میدهند که صرف دولتی یا خصوصی بودن داروخانه تضمین کننده بهتر یا بدتر بودن خدمات نیست و باید معیارهای استاندارد در هر دو بخش مورد توجه قرار گیرد.
با توجه به اهمیت روزافزون سالمندی، این یافتهها حاکی از آن هستند که سیاست گذاران باید به سرعت برنامههایی برای ارتقای فضاهای خدماتی مانند داروخانهها تدوین کنند. همان طور که بخش عاطفی نمره بهتری گرفته، میتوان با آموزش کارکنان، بهبود طراحی محیط، ساده سازی دسترسی به دارو و تقویت ارتباط میان داروساز و سالمند، روند تبدیل داروخانهها به مراکز مناسب برای افراد مسن را سرعت بخشید. این امر همچنین میتواند با کاهش اشتباهات دارویی و افزایش رضایت مندی سالمندان همراه باشد و نقش مهمی در سلامت عمومی جامعه ایفا کند.
نظر شما