«چوب ۵ هزارسالۀ مصری» در یک «قوطی سیگار» در اسکاتلند پیدا شد
یک اثر باستانی ۵۰۰۰ ساله متعلق به هرم بزرگ مصر که دهه‌ها درون یک جعبه سیگار در اسکاتلند پنهان مانده بود، دوباره کشف شد و فصلی جدید در تاریخ باستان گشود.
در سالهای اخیر در دانشگاه آبردین اسکاتلند، کشفی شگرف رخ داد: یک قطعه چوب سرو متعلق به هرم بزرگ جیزه که در یک جعبه سیگار قدیمی پنهان شده بود، شناسایی شد. این قطعه یکی از تنها سه شیء بیرون‌آورده‌شده از درون اتاق ملکه است که گمان می‌رود هنگام ساخت هرم ابزاری برای اندازه‌گیری بوده است.
کشف آثار دیکسون؛ روایتی از تاریخی پنهان
این قطعه چوب سرو بخشی از مجموعه آثار دیکسون است؛ گروهی کوچک اما بسیار ارزشمند از اشیایی که سال ۱۸۷۲ از هرم بزرگ بیرون آورده شدند. این آثار تنها اشیای شناخته‌شده‌ای هستند که از اتاق ملکه خارج شده‌اند و به همین دلیل برای درک بهتر نحوه ساخت هرم و تمدنی که آن را بنا کرد، اهمیت بسیاری دارند. عبیر علادنی، باستان‌شناسی که تجربه حفاری در مصر را دارد، این اثر را تصادفی در آرشیو دانشگاه پیدا کرد. او با تطبیق داده‌های این شیء با سوابق موزه، خیلی زود متوجه اهمیت واقعی آن شد.
او دراین‌باره گفته: «وقتی به شماره‌های موجود در سوابق مصرشناسی نگاه کردم، خیلی زود فهمیدم این همان چیزیست که سال‌ها پنهان شده بود، در حالی که درست مقابل چشمان ما اما در مجموعه‌ای اشتباه قرار داشته. من باستان‌شناسم و تجربه‌ی حفاری در مصر را دارم، اما هرگز تصور نمی‌کردم در شمال شرقی اسکاتلند چیزی این قدر مهم برای میراث کشورم پیدا کنم.»
کشف این شیء زمانی رخ داد که علادنی در حال بررسی آرشیو گسترده دانشگاه بود. میان هزاران قلم شیء، این قطعه چوب به اشتباه ثبت و فراموش شده بود. نِیل کِرتیس، رئیس موزه‌ها و مجموعه‌های خاص دانشگاه آبردین گفته: «مجموعه‌های دانشگاه بسیار وسیع هستند؛ صدها هزار قلم شیء! بنابراین پیدا کردن این شیئ درست مانند یافتن سوزن در انبار کاه بود. وقتی متوجه شدم داخل این قوطی سیگار بی‌اهمیت چه بوده، باورم نمی‌شد.»
تکه‌های چوب که در یک جعبه سیگار به صورت اشتباهی بایگانی شده بودند
این اثر باستانی چه چیزی درباره مصر باستان آشکار می‌کند؟
هرچند در ابتدا شناسایی این قطعه چوب سرو دشوار بود، اما اکنون تأیید شده که اثری بسیار نادر است که درک ما از دنیای باستان را گسترش می‌دهد. تاریخ‌گذاری پرتوکربنی نشان داده که قدمت این چوب بین سالهای ۳۳۴۱ تا ۳۰۹۴ پیش از میلاد است؛ یعنی حدود ۵۰۰ سال پیش از ساخت هرم بزرگ. این کشف پرسش‌های مهمی درباره منشأ و کارکرد این چوب ایجاد کرده است. پژوهشگران احتمال می‌دهند این چوب ابزار اندازه‌گیری یا نشانه‌گذاری در هنگام ساخت هرم بوده است، هرچند برای تأیید آن تحقیقات بیشتری باید انجام شود.
نیل کرتیس گفته: «این چوب حتی از آنچه تصور می‌کردیم قدیمی‌تر است. شاید به این دلیل که تاریخ بدست‌آمده مربوط به سن درخت است یا شاید هم به‌خاطر کمبود درخت در مصر باستان باشد که موجب شده چوب‌ها بسیار ارزشمند، کمیاب، بازیافت‌شده و طی سال‌ها نگهداری شده باشند.»
تاریخچه جنجالی آثار دیکسون
سفر این آثار در طول زمان جنبه‌ای تاریک از تاریخ باستان‌شناسی را نیز نمایان می‌کند. این اشیاء در اصل توسط ویِنمَن دیکسون و جیمز گرانت در جریان حفاری قرن نوزدهم با مجوز اداره آثار باستانی مصر از هرم خارج شدند. هرچند چنین حفاری‌هایی در آن دوران رایج بود، اما با رویکردی بهره‌بردارانه همراه بود که در آن اشیاء از زمینه فرهنگی خود خارج شده و به موزه‌های اروپایی یا مجموعه‌های خصوصی منتقل می‌شدند. در این مورد، دیکسون و گرانت اشیاء را برای خودشان نگه داشتند: دیکسون گوی و قلاب را برداشت و گرانت قطعه چوب سرو را برای خود نگه داشت.
پس از درگذشت گرانت در سال ۱۸۹۵، مجموعه آثار او به دانشگاه آبردین اهدا شد. اما قطعه چوب سرو به‌درستی فهرست‌برداری نشده بود و چندین دهه در آرشیوها گم شده بود. این رویداد نشان می‌دهد چگونه تجارت آثار باستانی در دوران استعمار، بدون توجه به اهمیت فرهنگی و تاریخی اصلی آن‌ها، موجب پراکندگی بی‌شمار اشیاء فرهنگی در سراسر جهان شد.
نظر شما