اسکن مغز، سرعت واقعی پیر شدن شما را فاش می‌کند
پژوهشی تازه نشان می‌دهد که تصاویر معمولی از مغز می‌توانند نشانه‌هایی از سرعت پیری زیستی در خود داشته باشند؛ از جمله خطر ابتلا به زوال عقل، بیماری‌های مزمن و حتی مرگ. این کشف گامی مهم در مسیر ساخت «ساعت زیستی مغز» است؛ ابزاری نو برای درک روند پیری انسان که فراتر از سن تقویمی است.
مطالعه‌ای که بیش از ۵۰ هزار اسکن مغزی را بررسی کرده، نشان داده که ویژگی‌های مشخصی در تصاویر رایج مغزی می‌توانند سرعت پیری یک فرد را آشکار کنند.
به نقل از نیچر، از جمله این ویژگی‌های کلیدی، ضخامت قشر مغز که ناحیه‌ای است که مسئول زبان و تفکر است و حجم ماده خاکستری آن است. این ویژگی‌ها و موارد دیگر می‌توانند پیش‌بینی کنند که توانایی ذهنی و حافظه‌ی فرد با افزایش سن چقدر سریع افت می‌کند، و همچنین میزان خطر ابتلا به بیماری، ناتوانی جسمی یا حتی مرگ را نشان می‌دهد.
اگرچه هنوز خیلی زود است که این یافته‌ها وارد فرآیندهای بالینی شوند، اما این آزمون نسبت به «ساعت‌های زیستی» قبلی که اغلب بر پایه‌ی آزمایش خون بودند مزایایی دارد. مهدی مقری، زیست‌شناس محاسباتی در دانشکده پزشکی هاروارد، که در این مطالعه نقشی نداشته، می‌گوید: تصویربرداری، درکی مستقیم و منحصربه‌فرد از روند پیری ساختاری مغز به ما می‌دهد و این چیزی که است با نشانگرهای مولکولی یا خونی به تنهایی به دست نمی‌آید.
کُند کردن ساعت زیستی
سرعت پیری زیستی تحت تاثیر ژنتیک، محیط و بیماری‌هاست. به همین دلیل، سن تقویمی همیشه بازتاب درستی از میزان تخریب بدن نیست. پژوهشگران برای پر کردن این شکاف، به‌دنبال ابزارهایی برای اندازه‌گیری واقعی روند پیری هستند.
این ساعت‌های زیستی می‌توانند از سنین پایین برای سنجش خطر بیماری‌های مرتبط با پیری کاربرد داشته باشند و این زمانی است که هنوز فرصت مداخله و پیشگیری وجود دارد. همچنین می‌توان از آن‌ها برای ارزیابی اثربخشی درمان‌هایی که هدفشان کُند کردن روند پیری است، استفاده کرد.
در دهه گذشته، انواع مختلفی از این ساعت‌ها در مقالات علمی و حتی تبلیغات مستقیم به مصرف‌کنندگان معرفی شده‌اند. بیشتر این ساعت‌ها با وارد کردن حجم عظیمی از داده‌ها مانند سطوح مختلف مولکول‌های موجود در خون به الگوریتم‌های رایانه‌ای ساخته شده‌اند تا مشخص شود کدام عوامل با روند پیری مرتبط هستند. اما اغلب، علت دقیق این ارتباط‌ها مشخص نیست.
ساخت یک ساعت دقیق‌تر
برای ساخت ساعتی دقیق‌تر، اتان ویتمن، پژوهشگر پیری مغز در دانشگاه دوک در کارولینای شمالی، با همکارانش سراغ یک مطالعه‌ی خاص رفتند: بررسی بیش از ۱۰۰۰ نفر که بین ماه‌های آوریل ۱۹۷۲ تا مارس ۱۹۷۳ در دونیدین نیوزیلند متولد شده‌اند و از بدو تولد به‌طور منظم مورد مطالعه قرار گرفته‌اند. در تازه‌ترین بررسی‌ها، از مغز این شرکت‌کنندگان تصویربرداری MRI انجام شد.
گروه ویتمن داده‌های به‌دست‌آمده از ۸۶۰ اسکن مغزی را وارد الگوریتم خود کرد تا ارتباط بین این داده‌ها و مفهومی به‌نام «سرعت پیری» را بررسی کند. مفهومی که شامل کاهش عملکردهای قلبی‌عروقی، سوخت‌وساز، ایمنی و دیگر شاخص‌های زیستی در این افراد است.
درک اطلاعاتی در مورد مغز
نتیجه‌ی کار، ساخت ساعتی زیستی جدید بود: امتیاز بالاتر در این سنجش با خطر بیشتر بیماری‌های مزمن در آینده و مرگ زودرس ارتباط داشت. این یافته نه‌تنها در نمونه‌ی دونیدین، بلکه در تحلیل ۴۲ هزار و ۵۸۳ اسکن از بانک اطلاعاتی زیستی بریتانیا و ۱,۷۳۷ اسکن از ابتکار تصویربرداری بیماری آلزایمر نیز تایید شد.
در گروه دوم، افرادی که در زمان اولین اسکن دچار اختلال شناختی خفیف بودند میانگین سنی حدود ۷۲ سال بود، آن‌هایی که طبق این تست سرعت پیری بالاتری داشتند، بیشتر در معرض ابتلا به زوال عقل طی ۱۶ سال آینده قرار گرفتند.
با وجود حجم بالای داده‌ها، ویتمن تاکید می‌کند که ساعت دونیدین همچنان ابزاری پژوهشی است و برای استفاده بالینی، باید کارهای بیشتری انجام شود. باید این الگوریتم در جمعیت‌های مختلف و در گروه‌های سنی متنوع آزمایش شود و روش هماهنگ‌سازی داده‌های به‌دست‌آمده از دستگاه‌های تصویربرداری مختلف نیز توسعه یابد.
در حال حاضر، تیم پژوهشی در حال آزمایش این ساعت در زمینه‌های جدید است تا ببیند آیا شرایطی مانند اسکیزوفرنی یا اختلالات خواب نیز با روند پیری شتاب‌گرفته ارتباط دارند یا خیر.
نظر شما