ژل رویال، محافظ ویژه اسپرم و باروری مردان
در سال‌های اخیر توجه پژوهشگران به نقش مکمل‌های طبیعی در بهبود سلامت باروری افزایش یافته است. یکی از این ترکیبات، ژل رویال یا غذای ملکه زنبور عسل است که اکنون مورد توجه محققان ایرانی در مطالعات مربوط به باروری مردان قرار گرفته است.
ناباروری یکی از چالش‌های جدی سلامت در جهان امروز به شمار می‌رود. بر اساس آمار سازمان جهانی بهداشت، حدود یک ششم از زوج‌ها در طول یک سال نمی‌توانند بارداری موفقی را تجربه کنند. نیمی از دلایل این ناباروری به مردان مربوط است و عواملی مانند افزایش سن، استرس، آلودگی‌های محیطی، مصرف سیگار و الکل و تماس با مواد شیمیایی نقش مهمی در کاهش کیفیت اسپرم دارند. یکی از آلودگی‌های شایع، فلزات سنگینی مانند سرب است که در هوا، آب، غذا و حتی رنگ‌ها وجود دارد و می‌تواند تولید اسپرم و سلامت دستگاه تولید مثل مردان را مختل کند.
از سوی دیگر، گرما و استرس‌های محیطی نیز باعث آسیب به اسپرم می‌شوند. این عوامل در نهایت منجر به کاهش تحرک، تعداد و زنده‌مانی اسپرم شده و احتمال بارداری طبیعی را پایین می‌آورند. در چنین شرایطی، توجه به درمان‌های طبیعی و ایمن، بیش از گذشته اهمیت پیدا کرده است. ژل رویال، یکی از فرآورده‌های زنبور عسل، با خواص آنتی‌اکسیدانی و ترمیمی خود، به عنوان گزینه‌ای نویدبخش برای مقابله با این مشکلات مطرح شده است. ترکیب غنی آن از پروتئین‌ها، ویتامین‌ها و اسیدهای چرب ضروری، آن را به مکملی خاص در تقویت سلامت عمومی و عملکرد دستگاه تولید مثل تبدیل کرده است.
در این رابطه، فاطمه مشیری‌نیا از مرکز تحقیقات مراقبت‌های پرستاری و مامایی دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد به همراه همکارانی از دانشگاه‌های علوم پزشکی خوی، اصفهان و تهران و همچنین مرکز باروری پویش اصفهان، مطالعه‌ای مروری درباره اثرات محافظتی ژل رویال بر اسپرم در حیوانات انجام داده‌اند. این تیم پژوهشی تلاش کرده است تا با بررسی نتایج مطالعات پیشین، دید روشن‌تری از نقش این ماده طبیعی در بهبود کیفیت اسپرم به دست دهد.
در این پژوهش، محققان از رویکرد «مروری سیستماتیک» بهره بردند؛ به این معنا که تمام مطالعات علمی مرتبط در بازه زمانی ژانویه ۲۰۱۰ تا مارس ۲۰۲۳ در پایگاه‌های داده معتبر مانند PubMed، Scopus، Web of Science، Cochrane و پایگاه‌های فارسی‌زبان مورد بررسی قرار گرفت. در مجموع، از میان ۵۸ مقاله یافت‌شده، ۱۱ پژوهش که با اهداف تحقیق بیشترین هم‌خوانی را داشتند، تحلیل شدند.
نتایج بررسی‌ها نشان دادند که مصرف ژل رویال در مطالعات حیوانی توانسته است به شکل چشمگیری پارامترهای اسپرم را بهبود دهد. این ماده موجب افزایش تعداد اسپرم‌ها، افزایش تحرک آن‌ها و نیز بالا رفتن نرخ زنده‌مانی اسپرم‌ها شده است. افزون بر این، ژل رویال توانسته از سلول‌های اسپرم در برابر عوامل آسیب‌زا مانند استرس گرمایی، تماس با فلز سرب، مصرف نیکوتین و برخی داروهای سمی محافظت کند.
پژوهشگران نتیجه گرفته‌اند که ژل رویال می‌تواند به عنوان ترکیبی محافظتی در برابر آسیب‌های ناشی از محیط یا داروها عمل کند. در عین حال، اثرات مثبت آن در دوزهای متوسط و بالا مشاهده شده، در حالی که مصرف دوزهای خیلی پایین یا خیلی بالا تأثیر قابل‌توجهی نداشته است.
این یافته‌ها که در «مجله دانشگاه علوم پزشکی خراسان شمالی» منتشر شده‌اند، نشان می‌دهند که برای رسیدن به بیشترین اثربخشی، تعیین دوز مناسب اهمیت زیادی دارد و نیاز به مطالعات بیشتری برای تعیین مقدار دقیق مصرف وجود دارد.
از سوی دیگر، ترکیبات موجود در ژل رویال از جمله هورمون‌های طبیعی، عنصر روی و ویتامین‌های گروه B، می‌توانند به بهبود فرایند اسپرم‌زایی کمک کنند. خاصیت آنتی‌اکسیدانی این ماده نیز باعث خنثی شدن رادیکال‌های آزاد و کاهش آسیب به DNA اسپرم می‌شود. این ویژگی‌ها ژل رویال را به یک گزینه بالقوه برای درمان ناباروری ناشی از عوامل محیطی یا دارویی تبدیل کرده است.
با وجود این، پژوهشگران تاکید کرده‌اند که نتایج حاصل از مطالعات حیوانی را نمی‌توان مستقیماً به انسان تعمیم داد. هرچند شواهد موجود امیدبخش است، اما برای اطمینان از کارایی و ایمنی این ماده در درمان ناباروری مردان، انجام کارآزمایی‌های بالینی انسانی ضروری است. اگر چنین مطالعاتی با موفقیت انجام شود، ژل رویال می‌تواند به عنوان مکملی طبیعی در کنار درمان‌های پزشکی رایج برای بهبود کیفیت اسپرم به کار گرفته شود.
در مجموع، پژوهش اخیر گامی مهم در جهت شناسایی ظرفیت‌های درمانی ژل رویال به عنوان ماده‌ای طبیعی و ایمن برای تقویت باروری مردان به شمار می‌رود؛ یافته‌ای که می‌تواند در آینده‌ای نه‌چندان دور، مسیر تازه‌ای را در درمان ناباروری بگشاید و امید تازه‌ای برای بسیاری از زوج‌ها به همراه آورد.
نظر شما