گنج پنهان در دل غنا در معرض نابودی
یک دهانه برخوردی به نام بوسومتوی (Bosumtwi) در کشور غنا که به‌خوبی حفظ شده است، به یک نقطه مهم برای پژوهش‌های فضایی تبدیل شده است.
دهانه‌های برخوردی زمانی شکل می‌گیرند که جسمی از فضا، مانند شهاب‌سنگ، سیارک یا دنباله‌دار، با سرعتی بسیار زیاد به زمین برخورد کند. این برخورد، حفره‌ای دایره‌ای‌شکل روی سطح زمین ایجاد می‌کند.
به نقل از اسپیس، این پدیده، یک فرایند زمین‌شناسی پایه است که از آغاز شکل‌گیری سیارات تا به امروز، در شکل‌دهی به آن‌ها نقش داشته است. این فرایند مناظر و مواد سطحی را در سراسر منظومه شمسی ایجاد می‌کند. ماه پوشیده از چنین دهانه‌هایی است، همان‌طور که سیاراتی مانند عطارد، مریخ و زهره نیز چنین هستند. روی زمین، برخوردهای فضایی در روند تکامل حیات اثرگذار بوده‌اند و حتی منابع ارزشمند معدنی و انرژی نیز فراهم کرده‌اند. با این حال، تعداد بسیار کمی از دهانه‌های برخوردی روی زمین قابل رویت هستند، زیرا عوامل گوناگون باعث پوشیده یا نابود شدن آن‌ها شده است. بیشتر دهانه‌های برخوردی شناخته‌شده روی زمین، زیر رسوبات دفن شده‌اند یا به‌شدت فرسایش یافته‌اند. به این معنا که دیگر شکل اولیه خود را حفظ نکرده‌اند.
اما دهانه برخوردی بوسومتوی در کشور غنا متفاوت است. این دهانه به‌خوبی حفظ شده، یعنی نه به‌شدت فرسایش یافته و نه زیر رسوبات دفن شده است. حوضه‌ای تقریبا دایره‌ای‌شکل و مشخص دارد که با دریاچه‌ای پر شده، و حاشیه دهانه‌ای برجسته آن، بالاتر از سطح دریاچه قرار دارد، همچنین یک فلات دایره‌ای خارجی آن را احاطه کرده است. این ویژگی‌ها باعث شده‌اند که بوسومتوی به هدفی برای بسیاری از کاوش‌های تحقیقاتی تبدیل شود.
البته فعالیت‌های معدن‌کاران غیرقانونی، تهدیدی برای پایداری این دهانه است. همچنین ویژگی‌های دهانه بوسومتوی را می‌توان به‌عنوان نمونه‌ای زمینی برای نوع خاصی از دهانه برخوردی، به‌نام دهانه‌های رمپارتی (rampart craters)، در نظر گرفت. این نوع دهانه‌ها در سیارات مریخ و زهره وجود دارند و در اجرام یخی منظومه شمسی بیرونی مانند گانیمد، اروپا، تتیس و شارون نیز یافت می‌شوند.
برای مطالعات آینده، دهانه بوسومتوی می‌تواند به درک چگونگی شکل‌گیری دهانه‌های رمپارتی در مریخ و زهره کمک کند. بنابراین، دهانه برخوردی بوسومتوی باید محافظت و حفظ شود.
دهانه برخوردی بوسومتوی در منطقه معدنی کمربند طلای آشانتی در کشور غنا قرار دارد. این منطقه محل تنها دریاچه طبیعی داخلی غنا نیز هست. به‌عنوان یکی از بهترین دهانه‌های برخوردی جوان و به‌خوبی حفظ‌شده در جهان، این مکان به‌عنوان یکی از سایت‌های میراث زمین‌شناسی (geoheritage site) توسط اتحادیه بین‌المللی علوم زمین‌شناسی به رسمیت شناخته شده است.
این دهانه یکی از تنها ۱۹۰ دهانه برخوردی تایید شده در سراسر جهان است و تنها یکی از ۲۰ مورد در قاره آفریقا به شمار می‌رود. دریاچه آن یکی از تنها ۶ دریاچه ناشی از برخورد شهاب‌سنگ در جهان است که به‌خاطر ارزش علمی برجسته‌شان به رسمیت شناخته شده‌اند.
با قدمتی حدود ۱.۰۷ میلیون سال، این دهانه فرصت‌هایی بی‌نظیر برای مطالعه فرایندهای برخوردی، تاریخ اقلیمی و تحول سیارات فراهم می‌کند. این مکان آزمایشگاهی طبیعی و غیرقابل‌جایگزین برای پژوهشگران و آموزش‌دهندگان است.
فراتر از اهمیت علمی، این دهانه برای مردم آشانتی کشور غنا نیز دارای ارزش فرهنگی است. دریاچه در مرکز آن، مکان مقدس و نشانه‌ای معنوی به‌شمار می‌رود. چشم‌انداز شگفت‌انگیز دهانه، همچنین، گردشگری بوم‌محور و معیشت محلی را نیز پشتیبانی می‌کند و به توسعه اقتصادی غنا کمک می‌کند، در حالی‌که ارزش زیبایی‌شناختی خارق‌العاده آن را نیز حفظ کرده است.
با این وجود معدن‌کاری دستی و غیرقانونی در این منطقه شایع شده و دهانه را تهدید می‌کند. این نوع معدن‌کاری به استخراج غیررسمی و فشرده مواد معدنی، عمدتا طلا، توسط افراد یا گروه‌های کوچک با استفاده از ابزارهای ساده و ماشین‌آلات ابتدایی گفته می‌شود. استفاده از مواد شیمیایی سمی مانند جیوه و سیانید، و روش‌هایی چون لای‌روبی رودخانه‌ها، آسیب‌های زیست‌محیطی شدیدی به بار می‌آورد.
معدن‌کاران غیرقانونی در حال نفوذ به ناحیه دهانه و اطراف لبه آن هستند، که این موضوع تهدیدی جدی برای محیط و پایداری آن به‌وجود آورده است. فعالیت‌های آن‌ها در کمتر از ۱۰ سال گذشته شدت یافته، که نشان از گسترش یک مشکل رو به رشد دارد. اگر این روند متوقف نشود، ممکن است آسیب‌های غیرقابل بازگشتی به دهانه وارد شود.
این عملیات معدن‌کاری، خطر آلوده‌کردن دریاچه با فلزات سنگین سمی را در پی دارند. پیامدهای این آلودگی بسیار جدی است که از جمله آن می‌توان به نابودی شواهد زمین‌شناسی حیاتی، تسریع روند جنگل‌زدایی و تخریب زمین اشاره کرد. همه این‌ها به ارزش علمی، فرهنگی و اقتصادی دهانه آسیب می‌زند.
تعیین این دهانه به‌عنوان میراث زمین‌شناسی توسط اتحادیه بین‌المللی علوم زمین‌شناسی، بر نیاز فوری به اقدامات حفاظتی تاکید دارد. از دست‌دادن این شگفتی زمین‌شناسی نادر، تنها یک تراژدی ملی برای غنا نخواهد بود، بلکه ضربه‌ای به میراث علمی جهانی نیز به‌حساب می‌آید.
از جمله اقدامات فوری مورد نیاز شامل پایش ماهواره‌ای پیشرفته برای ردیابی معدن‌کاری غیرقانونی، جنگل‌زدایی و تغییرات زیست‌محیطی با استفاده از تصویربرداری نوری است. این ابزارها می‌توانند از بین‌رفتن جنگل‌ها، محل‌های معدن‌کاری و رواناب رسوبات را شناسایی کرده و تغییرات در طول زمان را تحلیل کنند.
اجرای سخت‌گیرانه‌تر ممنوعیت‌های معدن‌کاری و برنامه‌های مشارکت جامعه، به حفظ ویژگی‌های منحصربه‌فرد دهانه برخوردی بوسومتوی برای نسل‌های آینده از دانشمندان، دانش‌آموزان، گردشگران و جوامع محلی که به منابع آن وابسته‌اند، کمک خواهد کرد.
نظر شما