چرا الکل بر اسپرم تاثیر می گذارد؟
مصرف الکل یکی از مهمترین عوامل آسیبزننده به سیستم تولیدمثل مردان است و تقریباً تمام بخشهای فرآیند اسپرمسازی را تحتتأثیر قرار میدهد.
الکل نهفقط با تغییرات هورمونی و فشار بر بیضهها، بلکه با ایجاد استرس اکسیداتیو، اختلال در تقسیم سلولی و اثرگذاری بر کیفیت DNA اسپرم، میتواند باروری را بهطور چشمگیری کاهش دهد. شدت این اثرات به دوز مصرف، تکرار مصرف، وضعیت تغذیهای، عملکرد کبد، سن و سبک زندگی فرد بستگی دارد. تحقیقات معتبر جهانی نشان میدهد که حتی مصرف روزانه متوسط الکل هم میتواند تعداد و کیفیت اسپرم را پایین بیاورد و اختلالاتی ایجاد کند که معمولاً افراد از آنها بیخبر هستند. در ادامه بهصورت کامل و دقیق اثرات آن را بررسی میکنیم.
تاثیر الکل بر اسپرم
الکل تقریباً در تمام مراحل تولید و عملکرد اسپرم دخالت میکند، چون هم روی بیضهها اثر مستقیم دارد و هم روی هورمونها و حتی روی ساختار ژنتیکی اسپرم. وقتی الکل وارد بدن میشود، اول در کبد متابولیزه میشود و در این فرآیند مقدار زیادی رادیکال آزاد تولید میشود؛ این رادیکالها به سلولهای بیضه و DNA اسپرم آسیب میزنند.
از طرف دیگر، الکل باعث کاهش هورمون تستوسترون و افزایش استروژن میشود؛ تستوسترون برای ساخت اسپرم ضروری است و وقتی کم شود، سرعت و کیفیت اسپرمسازی بهشدت افت میکند. الکل بر سلولهای «سرتولی» و «لیدیگ» بیضه تأثیر منفی میگذارد و این دو سلول اگر درست کار نکنند، کیفیت اسپرم از پایه ضعیف میشود.
علاوهبر این، الکل سیستم عصبی را کند میکند و با کاهش ATP (منبع انرژی سلول)، تحرک اسپرم کم میشود. یعنی حتی اگر اسپرم تولید شود، توان حرکت مؤثر برای رسیدن به تخمک را ندارد. الکل ساختار غشای سلولی اسپرم را هم تغییر میدهد و احتمال ایجاد اسپرمهای غیرطبیعی را بیشتر میکند؛ این یعنی اسپرمهایی با سر یا دم ناقص، دو سر، دم پیچخورده یا شکلهای غیرطبیعی که قابلیت باروری پایینی دارند.
الکل همچنین در روند تقسیم سلولی موقع ساخته شدن اسپرم خطا ایجاد میکند و همین موضوع باعث میشود بخشی از اسپرمها حامل DNA آسیبدیده باشند که میتواند منجر به ناباروری، سقط جنین یا مشکلات ژنتیکی شود.
کاهش تعداد اسپرم
الکل عملکرد سلولهای «سرتولی» در بیضه را مختل میکند؛ این سلولها مسئول حمایت و تغذیه سلولهای در حال رشد اسپرم هستند. وقتی عملکرد آنها کم شود، روند تولید اسپرم کاهش پیدا میکند. الکل همچنین سطح تستوسترون را پایین میآورد و در عین حال هورمون استروژن را بالا میبرد، که این عدم تعادل باعث کاهش چشمگیر تعداد اسپرم میشود. در مردانی که مصرف الکل مزمن دارند، ضعف کامل در روند اسپرمسازی (Spermatogenesis) مشاهده شده است.
کاهش تحرک اسپرم
تحرک اسپرم مهمترین شاخص باروری است، زیرا اسپرم باید بتواند مسیر طولانی رسیدن به تخمک را طی کند. الکل باعث کاهش ATP (منبع انرژی سلول) و اختلال در ساختار دم اسپرم میشود؛ در نتیجه اسپرمها یا حرکت آهسته دارند یا توان شنا کردن در مایع رحم را از دست میدهند. این کاهش تحرک معمولاً حتی با مصرف کم اما مداوم نیز دیده میشود.
افزایش اسپرمهای غیرطبیعی (مورفولوژی غیرعادی)
فرآیند تقسیم سلولی در مرحله بلوغ اسپرم بسیار حساس است. الکل با تغییر در غشاء سلولی، آسیب به کروموزومها و افزایش خطای تقسیم، احتمال تولید اسپرمهایی با سر بزرگ، سر کوچک، دو سر، دم کوتاه یا دم پیچخورده را بیشتر میکند. اسپرمهای غیرطبیعی نمیتوانند بهدرستی وارد تخمک شوند و حتی در صورت ورود، احتمال بارداری سالم کمتر خواهد بود.
آسیب به DNA اسپرم
الکل باعث افزایش رادیکالهای آزاد و کاهش آنتیاکسیدانهای طبیعی بدن میشود. این مسئله موجب شکستن رشتههای DNA اسپرم و کاهش کیفیت ژنتیکی آن میگردد. آسیب DNA یکی از خطرناکترین اثرات الکل است، زیرا ممکن است باعث:
کاهش احتمال باروری
افزایش خطر سقط جنین
افزایش امکان ناهنجاریهای جنینی
کاهش کیفیت رشد جنین
شود. این آسیب تنها با قطع کامل الکل برای چند ماه قابل کاهش است.
تغییرات هورمونی و کاهش شدید تستوسترون
الکل تولید هورمون GnRH در مغز را کاهش میدهد؛ این هورمون محرک اصلی برای ترشح LH و FSH است که بیضهها را برای تولید اسپرم فعال میکنند. الکل همچنین با افزایش آنزیم «آروماتاز» باعث تبدیل تستوسترون به استروژن میشود. نتیجه این فرآیند:
کاهش میل جنسی
ضعف نعوظ
کاهش انرژی
افت شدید کیفیت اسپرم
است.
کوچک شدن بیضهها
در مصرف طولانیمدت، الکل باعث تحلیل رفتن بافت بیضه میشود. این تحلیل بهدلیل کاهش خونرسانی، التهاب مزمن و اختلال در عملکرد سلولهای لیدیگ (سازنده تستوسترون) و سرتولی است. کوچک شدن بیضهها ارتباط مستقیم با ناباروری دارد و اغلب برگشت آن کند یا دشوار است.
اختلال در نعوظ و عملکرد جنسی
الکل بر سیستم عصبی مرکزی تأثیر میگذارد و مسیرهای عصبی محیطی را تضعیف میکند. این مسئله باعث:
مشکل در حفظ نعوظ
کاهش حس و تحریکپذیری
انزال دیررس یا زودرس
کاهش رغبت جنسی
میشود. این مشکلات بهطور غیرمستقیم فرصت باروری را کاهش میدهند.
تأثیر منفی بر هورمونهای FSH و LH
این دو هورمون، تنظیمکننده اصلی تولید اسپرم هستند. الکل با عملکرد غده هیپوفیز تداخل دارد و میزان FSH و LH را کاهش میدهد. نتیجه آن کاهش تولید اسپرم، کاهش کیفیت و کاهش حجم مایع منی است.
افزایش استرس اکسیداتیو
بیضهها یکی از حساسترین بخشهای بدن نسبت به استرس اکسیداتیو هستند. الکل با کاهش آنتیاکسیدانهایی مانند گلوتاتیون و ویتامین C و افزایش رادیکالهای آزاد، محیطی سمی برای اسپرم ایجاد میکند. این وضعیت باعث:
پیری زودهنگام اسپرم
کاهش استقامت اسپرم
افزایش مرگ سلولی اسپرم
میشود.
قابلیت بازگشت آسیبها
خبر امیدوارکننده این است که بدن مردان توانایی بالایی در ترمیم دارد. اگر مصرف الکل کاملاً قطع شود، چرخه تولید اسپرم که حدود ۷۰ تا ۹۰ روز طول میکشد، میتواند بهبود یابد. در بسیاری از مردان:
تعداد اسپرم
تحرک
کیفیت DNA
سطح تستوسترون
بعد از سه ماه قطع مصرف، بهطور قابلتوجهی بهتر میشود.
جمعبندی
الکل یکی از عوامل جدی کاهش باروری در مردان است و تقریباً تمام اجزای تولید اسپرم را تحتتأثیر قرار میدهد؛ از تعداد و تحرک گرفته تا ساختار، DNA و هورمونهای جنسی. اما با قطع مصرف و اصلاح سبک زندگی، بدن میتواند مقدار زیادی از این آسیبها را ترمیم کند. برای مردانی که قصد فرزندآوری دارند، بهترین توصیه قطع کامل الکل دستکم سه ماه قبل از اقدام به بارداری است.
نظر شما